39. Dni Sztuki Współczesnej: FOBIA, reż. Markus Öhrn + spotkanie

W ramach 39. Dni Sztuki Współczesnej zapraszamy na spektakl w reżyserii Markusa Öhrna

FOBIA oraz spotkanie z twórcami i twórczyniami

25 maja 2025, godz. 17:00
Aula Wydziału Nauk o Edukacji Uniwersytetu w Białymstoku, ul. Świerkowa 20C
Bilety: 50 zł / normalny, 30 zł / ulgowy – w kasach kina Forum i Centrum im. L. Zamenhofa, online: bilety.bok.bialystok.pl oraz w miejscu wydarzenia na pół godziny przed rozpoczęciem
Czas trwania: 140 min z przerwą

Prowadzenie spotkania po spektaklu: Piotr Morawski

🔴 Treści wrażliwe: W spektaklu występuje wulgarny język, przemoc, przemoc seksualna, krew.
Spektakl rekomendowany dla osób w wieku 18+

Markus Öhrn i Karol Radziszewski przedstawiają brutalną lekcję historii mało znanej. Fobia to spotkanie dwóch odmiennych praktyk artystycznych. Przerysowany, ostry, wręcz kreskówkowy język wizualny Markusa Öhrna i researchersko-dokumentalna praktyka Karola Radziszewskiego, skupiającego się na nieheteronormatywnej, nieopowiedzianej historii Polski. Spektakl w typowy dla Markusa Öhrna sposób zbudowany jest z trzech epizodów. Fag Fightersi, czyli różowa bojówka gejowska z projektu Radziszewskiego, który rozwija od 2007 roku, konfrontują się z członkami rodziny oraz przedstawicielami świata biznesu i sztuki.

Fobia to ironiczna krytyka społeczeństwa. Twórcy przyglądają się zagadnieniu przemocy i stygmatyzującym stereotypom dotyczącym osób LGBTQ+, Fag Fightersi przejmują język nienawiści na własny użytek. Krytyczne spojrzenie twórców na te trzy obszary: rodzinę, biznes i kulturę,  jest pretekstem do przyjrzenia się tematowi eksploatacji grup mniejszościowych. Podyktowanej chęcią budowania ich kosztem kapitału symbolicznego, bogacenia się lub wzmacniania autorytetu. Jednym z tematów jest tak zwany pinkwashing, gdy korporacje międzynarodowe, żerując na chorobliwym konsumpcjonizmie, promują swoje marki symulując wsparcie osób LGBTQ+.

Czym jest zatem homofobia? Czy tylko nienawistną przemocą okazywaną wprost, czy może ukrytym aspektem scenariuszy integracyjnych pisanych przez osoby heteronormatywne? Markus Öhrn i Karol Radziszewski fundują nam jazdę rollercoasterem wśród stereotypów, pozornej tolerancji, rzekomej akceptacji i innych naszych, jak najbardziej słusznych przekonań.

Fag Fighters (2007 – obecnie) to fikcyjna miejska jednostka partyzancka, „pedalski gang” operujący na marginesie mainstreamowego społeczeństwa, oznaczający swoje terytorium graffiti i popełniający akty przemocy, włączając w to przemoc seksualną. Znakiem rozpoznawczym Fag Fighters są różowe kominiarki. Z wideo Fag Fighters: Prolog dowiadujemy się, że kominiarki zostały wykonane przez babcię Karola Radziszewskiego.

Polska prawica postrzega społeczność LGBT jako śmiertelne zagrożenie dla porządku społecznego. Radziszewski przechwytuje i wzmacnia stereotypowy konserwatywny dyskurs, przekształcając go w aspołeczną, anarchiczną, subwersywną fantazję. Tworzy także dowody działalności jednostki – graffiti, ślady, amatorskie zdjęcia zrobione przez członków grupy. Granica między dramatem a symulacją jest rozmyta, fikcja wydaje się niepokojąco realistyczna.

Wideo Fag Fighters: Prolog można traktować jako most, który łączy dwie rzeczywistości, które Radziszewski wprowadza do swojej sztuki: rodzinę i gejowską subkulturę. Obydwie te przestrzenie społeczne należą do sfery życia prywatnego artysty, a jednak wydają się być od siebie odległe; są to dwa przeciwstawne bieguny tożsamości Radziszewskiego. Jednakże skrajności niespodziewanie spotykają się w Fag Fighters: Prolog. Wideo przedstawia babcię artysty, która szyje różowe kominiarki na staromodnej maszynie do szycia. Te kominiarki staną się atrybutem Fag Fighters – oddziału gejowskich anarchistów wymyślonych przez Radziszewskiego.
(from the curatorial text by Stach Szablowski / “I Always Wanted” exhibition catalogue published by CCA Ujazdowski Castle in Warsaw, 2007)

Spektakl zdobył GRAND PRIX 17. edycji Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego BOSKA KOMEDIA w Krakowie 2024 / Za odwagę w artystycznej prowokacji, która nakłuwa społeczną wrażliwość i rozszerza jej granice, każąc dostrzec tematy dotychczas ignorowane.

Markus Öhrn (ur. 1972) – szwedzki artysta wizualny i reżyser teatralny, obecnie mieszka i tworzy w Stocksbo w Szwecji. Ukończył studia magisterskie na kierunku Sztuki Piękne na Konstfack w Sztokholmie w 2008 roku. Tworzy przede wszystkim w dziedzinach performansu, instalacji wideo i dźwiękowych. Jest także cenionym mentorem dla młodszych artystów i wykłada na różnych uniwersytetach w Europie. W roku 2018 pełnił funkcję profesora gościnnego na Wydziale Teatralnych Studiów Stosowanych w Giessen. Twórczość Markusa Öhrna, w tym jego trylogia składająca się z przedstawień „Contes d’amour” (2010), „We Love Africa and Africa Loves Us” (2012) oraz „Bis zum Tod” (2014), była prezentowana zarówno w Szwecji, jak i na arenie międzynarodowej, m.in. na prestiżowych festiwalach takich jak Theatertreffen, Wiener Festwochen, Festival d’Avignon, Volksbühne-am Rosa-Luxemburg-Platz, Museum of Modern Art, Haus der Kulturen der Welt oraz w Dramaten w Sztokholmie. Za swoje przedstawienie „3 episodes of life”, które miało premierę na festiwalu Wiener Festwochen w 2019 roku, Markus zdobył Nagrodę Nestroya. Twórczość Markusa Öhrna budzi kontrowersje i intensywne dyskusje na temat granic i możliwości współczesnego teatru.

Karol Radziszewski (ur. 1980) – twórca filmów, fotografii, instalacji, autor projektów interdyscyplinarnych. Absolwent Wydziału Malarstwa warszawskiej ASP. Wydawca i redaktor naczelny magazynu „DIK Fagazine”. Twórca „Queer Archives Institute”. Laureat Paszportu Polityki (2009). Jego prace były pokazywane m.in. w Narodowej Galerii Sztuki Zachęta, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Współczesnym Wrocław, Muzeum Narodowym w Warszawie, CSW Zamek Ujazdowski, Kunsthalle Wien, New Museum w Nowym Jorku, Whitechapel Gallery w Londynie, VideoBrasil w Sao Paulo, Cobra Museum w Amsterdamie oraz na biennale PERFORMA 13 w Nowym Jorku, 7. Göteborg Biennale, 4. Prague Biennale, New York Photo Festival w Nowym Jorku i 15. Biennale Sztuki Mediów WRO.

Fobia, 140′
Obsada: Magdalena Popławska, Ewelina Pankowska, Piotr Polak, Wojciech Kalarus, Jan Sobolewski
Koncepcja: Markus Öhrn, Karol Radziszewski
Reżyseria: Markus Öhrn
Scenariusz: Markus Öhrn, Karol Radziszewski
Scenografia/Kostiumy: Markus Öhrn, Karol Radziszewski
Współpraca scenograficzna i kostiumograficzna: Saskia Hellmann
Obrazy: Karol Radziszewski
Muzyka: Michał Pepol, Bartek Wąsik
Maski: Makode Linde
Charakteryzacja: Monika Kaleta
Występują: Wojciech Kalarus, Ewelina Pankowska, Piotr Polak, Magdalena Popławska, Jan Sobolewski
Inspicjent: Łukasz Jóźków
Asystentki reżysera: Anna Lewandowska, Angelika Mizińska
Producentki: Anna Skała, Angelika Mizińska
Projekt plakatu: Karol Radziszewski
Projekt programu: Renata Motyka
Tłumaczenie wierszy i piosenek na język angielski: Marek Kaźmierski
Redakcja tekstu angielskiego: Dominika Gajewska
Przygotowanie i realizacja napisów: Zofia Szymanowska