Po sukcesie pierwszej edycji „Krótkiej historii polskiego kina” w 2024 roku kontynuujemy cykl pod nową nazwą „Krótka historia polskiego kina część II: twórcy osobni”.
W maju zapraszamy na utrzymany w tonacji góralskiej ballady słynny film Henryka Kluby!

SŁOŃCE WSCHODZI RAZ NA DZIEŃ

16 maja 2024, godz. 18:30
Kino Forum, ul. Legionowa 5
bilety: 20 zł – normalny, 18 zł – specjalny bilet “rodzinny” (min. 3 osoby) – w kasie kina i online: https://bilety.bok.bialystok.pl/

Słońce wschodzi raz na dzień
Polska 1967, 91′
reż. Henryk Kluba
obsada: Franciszek Pieczka, Marian Kociniak, Ryszard Filipski, Teresa Kamińska, Zdzisław Maklakiewicz, Jerzy Nowak

Chłopski przywódca z Beskidów zakłada tuż po wojnie osadę na Ziemiach Odzyskanych. Buduje z chłopami szkołę, ceglarnię i tartak. Towarzysze komuniści próbują wymusić na nim zgodę na oddanie dla ogółu ich społecznej własności. Trwa spór o władzę ludu.

Haratyk, charyzmatyczny góral wyrasta po wojnie na chłopskiego przywódcę w swej wsi w Beskidach. Za namową przybysza spoza regionu wyprawia się z grupą mieszkańców na Ziemie Odzyskane, by w regionie Śląska założyć chłopską osadę. Udaje mu się uzyskać pozwolenie na zajęcie ziemi, ale żadnej innej pomocy. Stosunki na wsi i uroczystości publiczne pokazują rywalizującą o chłopa dwuwładzę kościoła i partii. Trudem własnych rąk ludzie Haratyka budują wiejską szkołę, ceglarnię i tartak. Wtedy Urząd Bezpieczeństwa przypomina im o konieczności przekazania społecznej własności na rzecz ogółu. Chłopi buntują się, gdyż inaczej rozumieją głoszoną przez propagandę władzę ludu. Negocjuje z nimi lokalny sekretarz partyjny, były partyzant „Mały”. Na znak protestu Haratyk pali tartak, przenosi się ze swoimi ludźmi do lasu i stawia zbrojny opór. Zdradza go wiejski buntownik Górniok i oddaje w ręce UB.

Po trzech latach Haratyk wychodzi z więzienia. W pierwotnej wersji zakończenia chłopski przywódca po wyjściu z więzienia, nierozpoznawany, skazany był na żebractwo. Reżyser zmuszony do pozytywnego rozwiązania konfliktu dokręcił drugie zakończenie, w którym bohater po odbyciu kary otrzymuje od partii drugą szansę.

Ludowa ballada w reżyserii Henryka Kluby stanowi oryginalną interpretację filmu socrealistycznego o dojrzewaniu chłopstwa do ideologii socjalizmu. Chłopi samoorganizują się i bronią idei władzy ludu. Twórca dowartościowuje tę walkę mityczną oprawą plastyczną na wzór malarstwa naiwnego oraz muzyczną – pieśniami według kompozycji Zygmunta Koniecznego w wykonaniu chóru z Istebnej. Film budzi pozytywne skojarzenia ze sztuką Siergieja Paradżanowa, ormiańskiego autora filmowego, twórcy arcydzieła “Cienie zapomnianych przodków” (1965). Autorem scenariusza, dialogów i tekstów pieśni był Wiesław Dymny, aktor, pisarz i poeta, artysta „Piwnicy pod Baranami”. Jego współpraca scenariuszowa i scenograficzna z Klubą zaczęła się od robotniczej ballady “Chudy i inni” (1966) i zaowocowała jeszcze filmem “Pięć i pół bladego Józka” (1971).

Krótka historia polskiego kina część II: twórcy osobni
Kontynuacja przeglądu zawiera wybitne dzieła stworzone przez twórców, którzy nie wpisywali się w wiodące nurty, często stronili od grup twórczych czy formacji artystycznych. Byli swoistymi wolnymi elektronami, których filmy posiadały pewien osobisty sznyt. Były nie do pomylenia z dziełami kogokolwiek innego, autorskie, osobne. Tacy twórcy i twórczynie, często działający na marginesie i podążający własnymi ścieżkami, po latach zyskiwali status wizjonerów. I faktycznie pchali polskie kino na nowe, niezbadane ścieżki. Ich filmy, mimo że często nie dające się prosto zaszufladkować, nieoczywiste i zaskakujące, nadal olśniewają świeżością formy i prawdziwie autorskim wymiarem. W przeglądzie znalazły się zarówno odważne eksperymenty formalne jak i nieoczywiste filmy gatunkowe. Dzieła kultowe i zapomniane arcydzieła. Ale przede wszystkim filmy, które, także dzięki wspaniałej cyfrowej rekonstrukcji, nadają się idealnie do ponownego odkrycia w kinach.

W programie przeglądu:
LUTY – Ostatni dzień lata, reż. Tadeusz Konwicki 1958
MARZEC – Nóż w wodzie, reż. Roman Polański 1962
KWIECIEŃ – Ręce do góry, reż. Jerzy Skolimowski 1967
MAJ – Słońce wschodzi raz na dzień, reż. Henryk Kluba 1967
CZERWIEC – Trzecia część nocy, reż. Andrzej Żuławski 1971
LIPIEC – Na wylot, reż. Grzegorz Królikiewicz, 1972
SIERPIEŃ – Rejs, reż. Marek Piwowski, 1970
WRZESIEŃ – Konopielka, reż. Witold Leszczyński 1982
PAŹDZIERNIK – Krzyk, reż. Barbara Sass 1983
LISTOPAD – O-bi O-ba. Koniec cywilizacji, reż. Piotr Szulkin 1984

Organizatorzy przeglądu: Stowarzyszenie Kin Studyjnych, Białostocki Ośrodek Kultury – DKF “GAG”
Kurator przeglądu: Tomasz Kolankiewicz
Partnerzy: WFDiF, DI Factory
Przegląd współfinansowany ze środków Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej