Zapraszamy na koncert upamiętniający 81. rocznicę wybuchu powstania w białostockim getcie!
Trio Bastarda / Yael / Jakub Stefek / Kasai / Julia Marcell / Shoven Quartet
“Trzecie Wrota”
16 sierpnia 2024, godz. 19:00
sala Forum, ul. Legionowa 5
wstęp wolny (osoby, które kupiły bilety prosimy o kontakt z kasą Forum, tel. 85 746 13 20)
16 sierpnia 2024 roku mija 81 lat od wybuchu powstania w białostockim getcie. Tego dnia w 1943 roku, na wieść o przygotowaniach Niemców do ostatecznej likwidacji getta, miał miejsce drugi co do wielkości po powstaniu w getcie warszawskim, zryw ludności żydowskiej przeciwko niemieckiemu okupantowi. Powstanie to z góry było skazane na niepowodzenie. Trwało niewiele ponad dobę. Getto zostało zlikwidowane, a co najmniej 30 tysięcy białostockich Żydów zostało wywiezionych do obozów zagłady. Z ponad około 45 tysięcy Żydów mieszkających przed wojną w Białymstoku i okolicach przeżyło zaledwie kilkuset. Koncert „Trzecie Wrota” będzie upamiętnieniem tej bolesnej rocznicy.
Białostockie getto miało trzy główne bramy: od ulicy Jurowieckiej, od Kupieckiej i od Fabrycznej. Dwie pierwsze służyły do codziennej komunikacji. Trzecie wrota otwarto na oścież dopiero 16 sierpnia 1943 roku, pędząc przez nie Żydów do pociągów zmierzających do obozów w Treblince, Auschwitz-Birkenau, Majdanku… Trzecie wrota stały się swoistym znakiem – symbolem białostockiej Zagłady.
Autorem tego wyjątkowego projektu jest Miron Zajfert, zmarły w 2023 roku reżyser i animator życia muzycznego. Cezurę czasową, w jaką wpisany został ten niezwykły muzyczny fresk, stanowi okres od 27 czerwca 1941 roku, a więc dnia spalenia Wielkiej Synagogi, do 15/16 sierpnia 1943 roku – momentu wybuchu powstania i ostatecznej likwidacji getta. Ideą było stworzenie z tych dwóch tragicznych wydarzeń swoistej klamry muzycznej. Klamrę tę wypełni muzyka synagogalna w wykonaniu formacji Yael oraz organisty Jakuba Stefka, tworząc w pierwszym przypadku (1941) symbol „końca normalnego świata”, zaś w drugim (1943) będzie mistyczną pointą całości, stanowiącą swego rodzaju alegorię Spełnienia.
Muzyczną przestrzeń pomiędzy tymi dwoma sakralnymi filarami wypełnią piosenki z białostockiego getta, zaczerpnięte ze zbioru „Lider fun di getos un lagern” Szmerka Kaczergińskiego oraz chasydzkie niguny. Pieśni gettowe ukażą obrazy rozpaczy, smutku, ale także i obrazy codziennych zdarzeń i rzadkiego uśmiechu. Zaprezentowane zostaną przez Kasai i Julię Marcell oraz Shoven Quartet. Świat chasydzkich nigunów przedstawią muzycy z Trio Bastarda. Reżyserem dźwięku podczas koncertu będzie Jan Wroński.
Formacja Yael powstała z inicjatywy Anny Woźnickiej, od lat związanej z żydowską kulturą muzyczną. Jednym z celów było stworzenie przestrzeni, w której muzyka żydowska zestawiana byłaby z tradycyjnymi brzmieniami i wzorcami z innych kultur muzycznych, dlatego do Yael zapraszani są głównie artyści specjalizujący się w muzyce etnicznej, otwarci na improwizacje i eksperymenty. Yael sięga również po repertuar z obszaru muzyki synagogalnej, a do wspólnego muzykowania zaprasza artystów operujących bardziej klasycznym warsztatem wykonawczym.
W ramach repertuaru koncertowego prezentowane są autorskie aranżacje pieśni modlitewnych, tradycyjnych izraelskich melodii, pieśni gettowych oraz nigunów – pieśni stanowiących formę medytacji modlitewnej, która wprowadza w ekstatyczne poczucie bliskości z Bogiem.
W projekcie „Trzecie wrota” harmonię i melodykę żydowską Yael zaprezentuje w składzie:
▪︎ Anna Woźnicka (sopran) – wokalistka, autorka aranżacji, pianistka, dyrygentka chóralna. Absolwentka UMFC w Warszawie. Współpracowała z Chórem Warszawskiej Opery Kameralnej, koncertowała z wiedeńskimi chórami: Arnold Schönberg Choir pod batutą Nikolausa Hornoncourta oraz Wiener Singakademie – der Chor des Wiener Konzerthauses.
▪︎ Anita Szwacińska (mezzosopran) – absolwentka UMFC w Warszawie na kierunku śpiew solowy i aktorstwo. Od początku swojej działalności artystycznej brała udział w koncertach o tematyce sakralnej, patriotycznej i operetkowej.
▪︎ Bartosz Szwaciński (tenor) – absolwent kierunku śpiew solowy i aktorstwo na UMFC w Warszawie oraz muzykologii na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego. W latach 2012-2013 członek zespołu Virum Schola Gregoriana Cardinalis Stephani Wyszyński, z którym prowadził działalność koncertową i realizował nagrania płytowe z Jasnogórską Muzyką Dawną.
▪︎ Piotr Łapiński (bas-baryton) – absolwent Wydziału Wokalnego UMFC w klasie prof. Jerzego Knetiga oraz podyplomowych studiów dyrygentury orkiestr dętych w klasie prof. Szymona Kawalli. Laureat wielu konkursów wokalnych, m.in. Ogólnopolskiego Konkursu im K. Jamroz w Kielcach, F. Platówny we Wrocławiu, M. Karłowicza w Krakowie, Złote Głosy Mazowsza w Warszawie.
▪︎ Jakub Stefek (organy) – doktor sztuki i doktor ekonomii, adiunkt w Zakładzie Teorii i Dydaktyki Muzycznej w Akademii Sztuki w Szczecinie, organista w Synagodze Pestalozzistrasse w Berlinie, członek zarządu Fundacji SPOT.ON ART. Absolwent UMFC w Warszawie w klasie organów prof. Andrzeja Chorosińskiego.
Shoven Quartet został założony w 2019 roku. To jeden z najbardziej obiecujących młodych kwartetów smyczkowych w Polsce, który tworzą: Wojciech Sojka, Olivia Bujnowicz-Wadowska, Wiktoria Błaszczak i Wojciech Bafeltowski. Od początku swojej działalności zespół miał okazję rozwijać się i współpracować z tak wybitnymi muzykami, jak Marcin Markowicz, Marcin Masecki, Konstantin Heidrich, Volodia Mykytka, Daniel Stabrawa, Andriy Viytovych, Sebastian Aleksandrowicz czy Łukasz Chrzęszczyk. Shoven Quartet otrzymał wiele nagród na międzynarodowych konkursach. Wykonuje zarówno utwory muzyki dawnej, klasycznej, romantycznej, jak i współczesnej, ze szczególnym uwzględnieniem kompozytorów polskich, takich jak: S. Moniuszko, W. Żeleński, K. Kurpiński, A. Panufnik, K. Szymanowski i W. Lutosławski.
Julia Marcell – wokalistka, kompozytorka, autorka tekstów, multiinstrumentalistka. W 2012 roku nagrodzona Paszportem Polityki w kategorii Muzyka Popularna oraz Fryderykiem w kategorii Muzyka Alternatywna. Płyty Julii Marcell spotkały się z uznaniem publiczności i dziennikarzy nie tylko w Polsce – ukazały się również w Niemczech, Austrii i Szwajcarii. Jest autorką ścieżki dźwiękowej do filmu Przemysława Wojcieszka „Jak całkowicie zniknąć” (2015) oraz sztuk teatralnych: „Kamienne niebo zamiast gwiazd” (2014) i „Kronos” (2014) w reżyserii Krzysztofa Garbaczewskiego.
Trio Bastarda zostało powołane do życia przez klarnecistę, improwizatora i kompozytora Pawła Szamburskiego, który zaprosił do współpracy Tomasza Pokrzywińskiego (wiolonczela) i Michała Górczyńskiego (klarnet kontrabasowy). Nietypowe zestawienie instrumentów pozwoliło artystom uzyskać nowe, niespotykane brzmienie, które stało się wyznacznikiem unikatowego stylu zespołu. Trio podejmuje odważną próbę reinterpretacji muzyki dawnej oraz stworzenia na jej podstawie autorskiego języka dźwiękowego. Kilkusetletnie śpiewy chorałowe, motety czy litanie są jedynie punktem wyjścia, pretekstem do improwizacji; stale zmieniający się kontrapunkt wczesnej polifonii imploduje w minimalizm. Tradycje muzyczne minionych epok przeobrażają się w ten sposób we współczesną, oryginalną i osobistą wypowiedź artystyczną. Członkowie zespołu prowadzą również aktywną działalność artystyczną poza triem, specjalizując się w zupełnie różnych, pozornie odległych dziedzinach, co sprawia, że połączenie trzech pierwiastków twórczych staje się jeszcze bardziej intrygujące.
▪︎ Paweł Szamburski – klarnecista, kompozytor, improwizator, animator sztuki. Studiował na Wydziale Antropologii Kultury oraz Muzykologii UW. Jako klarnecista współtworzył kilka ważnych zespołów sceny improwizowanej, m.in. powołany przez Mikołaja Trzaskę kwartet klarnetowy Ircha, kwartet Cukunft oraz duet Sza/Za, tworzony z altowiolistą Patrykiem Zakrockim. Jest autorem muzyki do licznych spektakli teatralnych, filmów, słuchowisk oraz audiobooków.
▪︎ Michał Górczyński – absolwent warszawskiej Akademii Muzycznej, klarnecista, improwizator, kompozytor, performer. Związany ze sceną muzyki współczesnej, której jest wybitnym interpretatorem. Występował jako solista z Kwartetem Śląskim, Orkiestrą „Aukso” oraz zespołem Opery i Filharmonii Podlaskiej. Uczestniczył w Międzynarodowych Kursach Muzyki Współczesnej w Darmstadt, gdzie prezentował swoje autorskie techniki wykonawcze na klarnecie basowym. Jest twórcą instalacji, tekstów na temat autorskich teorii, audycji radiowych i filmów undergroundowych. Współtworzy zespół Kwartludium specjalizujący się w wykonywaniu muzyki współczesnej.
▪︎ Tomasz Pokrzywiński – wiolonczelista, reżyser dźwięku, współtwórca festiwali i animator. Absolwent warszawskiej Akademii Muzycznej i londyńskiej Guildhall School of Music and Drama. Specjalizuje się w wykonawstwie historycznym, współpracując z czołowymi europejskimi zespołami muzyki dawnej (Academy of Ancient Music, Holland Baroque, Arte dei Suonatori, OH Orkiestra Historyczna) i nagrywając dla najlepszych wytwórni (Harmonia Mundi, Channel Classics, BIS). Jako kameralista współpracuje z takimi artystami, jak Rachel Podger, Marcin Świątkiewicz czy Marcin Masecki.
Katarzyna Piszek (Kasai) to warszawska pianistka, wokalistka, kompozytorka, autorka tekstów i producentka, a od niedawna psychoterapeutka w szkoleniu. W maju 2019 roku ukazał się jej debiutancki album „Equals”, a rok później „Kattegat Session”. Inspiruje się muzyką symfoniczną, współczesną oraz operą, łącząc te inspiracje w swojej twórczości. Tworzy muzykę do spektakli teatralnych i instalacji choreograficznych („IV RP Snów”, „Hamlet w ruchu”, „Jesteśmy wspaniali” w reż. Dawida Żakowskiego). Użyczyła głosu Marietcie, bohaterce VR-owej opery „Umarłe Miasto” w reż. Krzysztofa Grudzińskiego i z muzyką Agima Dżeljiljiego. Ma na koncie współpracę kompozytorską, studyjną i koncertową z Moniką Brodką, Arturem Rojkiem, Anią Dąbrowską, Noviką, Muńkiem Staszczykiem, Wojciechem Waglewskim, zespołami Voo Voo i Męskie Granie Orkiestra.