Zapraszamy do wspólnej celebracji święta naszego ukochanego, niepowtarzalnego fragmentu Białegostoku!

Święto Ulicy Warszawskiej

6 września 2025, godz. 10:00-17:30
Centrum im. Ludwika Zamenhofa, ul. Warszawska 19
wstęp wolny

W ramach Święta Ulicy Warszawskiej zapraszamy do odwiedzenia Centrum im. Ludwika Zamenhofa! W programie: zwiedzanie wystaw, oprowadzanie kuratorskie, spektakl familijny „Przygody kropli wody” Teatru Adama Walnego oraz Narodowe Czytanie „Trenów” Jana Kochanowskiego w esperancie (z polskimi napisami).

PROGRAM:

WYSTAWY

wystawa czasowa na parterze CLZ
ŚLADAMI MEZUZ
Na wystawie pojawiają się fotografie mezuz (z hebrajskiego: ‏מזוזה‎, dosł. odrzwia, futryna drzwiowa). Mezuza to zwitek pergaminu z naniesionymi kilkoma fragmentami świętej księgi judaizmu Tory, umieszczony w pojemniku wykonanym z drewna, metalu, kości lub szkła i zawieszany na zewnętrznej prawej framudze drzwi. Ma wartość symboliczną, historyczną i religijną. Zgodnie z tradycją pielęgnowaną w wielu żydowskich domach, osoba przekraczająca drzwi wejściowe powinna dotknąć mezuzy dłonią. Praktykowane bywa także składanie pocałunku na tej dłoni, którą dotknęło się mezuzy lub całowanie palców, którymi dopiero ma się jej dotknąć. Przed wojną w Polsce mieszkało 3,5 miliona Żydów, w samym Białymstoku prawie 42 tysiące stanowiące niemal 65 procent ogółu mieszkańców. W domach żydowskich znajdowało się nawet kilka mezuz. Wraz ze zniknięciem Żydów zniknęły też mezuzy. Pozostały po nich puste ślady, ale nawet tych pozostało niewiele. Te ślady są pustką i znakiem po tych, którzy odeszli. Od 2014 roku dokumentowaniem śladów po mezuzach zajmują się Aleksander Prugar i Helena Czernek. Wystawa fotograficzna dokumentuje sześcioletnią pracę poszukiwaczy mezuz i ukazuje sto odnalezionych śladów w Polsce, Ukrainie, Białorusi, Rumunii, a nawet w Maroku.

wystawa stała
BIAŁYSTOK MŁODEGO ZAMENHOFA (oprowadzanie z przewodnikiem: godz. 11:00 i 16:30; godziny mogą ulec zmianie)
Ludwik Zamenhof urodził się i spędził swoje wczesne dzieciństwo w Białymstoku. Wówczas nasze miasto było wielokulturowe, a jego mieszkańcy – wielojęzyczni. Wystawa, dzięki kolekcjonerskim fotografiom, pokazuje XIX-wieczny Białystok z jego rynkiem w centrum porównywanym do biblijnej wieży Babel i przenosi widzów w świat twórcy esperanto, pozwalając odkryć mało znane fakty z jego życia. Miejsce urodzenia Ludwika stało się inspiracją do stworzenia języka międzynarodowego, neutralnego, będącego, jak sądził Zamenhof, panaceum na kłótnie i nieporozumienia.

wystawa czasowa na klatce schodowej CLZ
ZAMENHOF, KRAKÓW I ESPERANTYŚCI NA SZKLANYCH PŁYTKACH SPRZED WIEKU
W kulturze esperanckiej co roku organizowane są Światowe Kongresy Esperanto (Universala Kongreso de Esperanto), podczas których odbywa się wiele wydarzeń kulturalnych, dokonuje się wymiana wydawnictw, nawiązywane są znajomości. W 1912 roku w Krakowie został zorganizowany VIII Światowy Kongres Esperanto i pozostały po nim zdjęcia, a w zasadzie szklane negatywy. Wywołane i powiększone fotografie sprzed 113 lat przedstawiają Ludwika Zamenhofa i esperantystów z 30 krajów, którzy przybyli do stolicy Galicji. Utrwalone zostały półprywatne rozmowy, folklor oraz grupowe zdjęcia uczestników pod pomnikiem Mickiewicza i kopcem Kościuszki.

wystawa czasowa na I piętrze CLZ
AUGUSTINAS SAVICKAS. MALARSTWO (oprowadzanie z przewodnikiem: godz. 11:30 i 17:00, godziny mogą ulec zmianie)
Wystawa przybliża twórczość Augustinasa Savickasa (1919-2012) – litewskiego malarza i wykładowcy w Instytucie Sztuki Wileńskiej, doktora historii sztuki, członka Litewskiego Związku Artystów Plastyków. Jego obrazy mają wyjątkowe znaczenie dla dziedzictwa Wielkiego Księstwa Litewskiego. Wybrane dzieła przedstawiają przede wszystkim neo-ekspresjonistyczne portrety postaci historycznych. Zaciekawia technika, którą artysta się posłużył: użył zdecydowanej linii, formę często podkreślił konturem, dodającym motywom wyrazistości. Augustinas Savickas malował z rozmachem, często na dużych formatach, nie bojąc się mocnych, żywych ale oryginalnych kolorów. Jego prace eksponowano na ponad 40 wystawach indywidualnych w Litwie i na świecie.

wystawa czasowa na I piętrze CLZ
TA MALUTKA WALIZECZKA PRZETRWAŁA. MIKROHISTORIA MAŁGORZATY MARKIEWICZ
Małgorzata Markiewicz urodziła się w 1937 roku w Warszawie. Jej dzieciństwo naznaczone zostało wojną, utratą ojca zamordowanego w Katyniu, wysiedleniem z rodzinnego domu i tułaczką. Mimo, że jej wczesne lata życia były wyjątkowo trudne, jej wspomnienia nie są jedynie zapisem traumy – to również opowieść o sile rodziny, o kobietach, które dźwigały życie na swoich barkach, o dorastaniu w cieniu wielkich wydarzeń historii. Wystawa pokazuje historię o nadziei i wytrwałości. Symbolem tej opowieści jest walizeczka – jedyny bagaż, który przetrwał wywózkę.

SPEKTAKL FAMILIJNY
WALNY TEATR: PRZYGODY KROPLI WODY, reż. Adam Walny (godz. 14:00; ilość miejsc ograniczona – obowiązują zapisy tel. : 85 67 67 367)
„Przygody kropli wody” Marii Terlikowskiej to zabawna historia napisana wierszem. Poznajemy fenomen wody, dowiadujemy się, jak zmienia stany skupienia, dzięki czemu podróżuje od głębin ziemi, poprzez rzeki, morza, domy aż do chmur, by powrócić znów na ziemię. Spektakl zrealizowany jest w technice teatru przedmiotu i ma charakter lekcji w laboratorium, w trakcie której dokonywanych jest wiele fantastycznych odkryć. Zaskakują zupełnie niezwykłe możliwości zastosowania szklanych przedmiotów z szafy laboratorium i wody. Przy okazji wszystkich działań scenicznych aktor odpowiada na pytanie: skąd się wzięło życie? Spektakl przeznaczony jest dla dzieci od 3 roku życia.
Walny Teatr działa od 1995 roku. W tym czasie zagrał na ponad 300 festiwalach w kraju i na świecie. Zrealizował ponad 18 autorskich spektakli w pionierskich technikach teatru przedmiotu: marionety podwodne, pałuby, kino manualne, figury-instrumenty, nadmarionety klawiszowe, obiekty wielofunkcyjne. Teatr działa zarówno w warunkach studyjnych jak plenerowych, prowadzi działalność laboratoryjną i edukacyjną. W 2012 roku spektaklem „Opus Hamlet” otwierał scenę lalkową Zamku Elsynor. Spektakle z udziałem rozwiązań lalkowych niezależnego Teatru Walnego grają zarówno teatry dramatyczne, muzyczne, teatry tańca i pantomimy oraz tradycyjne teatry lalkowe.

SPOTKANIE
NARODOWE CZYTANIE W ESPERANCIE (godz. 15:00)
W tym roku lekturą Narodowego Czytania są „Treny / Plorkantoj” Jana Kochanowskiego. Poeta napisał 19 trenów poświęconych zmarłej córeczce Urszuli. Utwory te mają charakter lamentacyjno-refleksyjny. Cała Polska czyta je po polsku, a my w Białymstoku czytamy je w esperancie. Dzieje się to za sprawą poetki Lidii Ligęzy z Krakowa, która przetłumaczyła arcydzieła najwybitniejszego twórcy polskiego renesansu na skalę europejską. Kochanowski był mistrzem języka, swoją twórczością w bardzo istotny sposób wpłynął na rozwój języka polskiego. Równocześnie z tekstem czytanym w esperancie publiczność będzie widziała na ekranie tekst w języku polskim. Przypomnimy także fakty z życia Jana Kochanowskiego. Uczestnicy narodowego czytania w esperancie będą mogli nabyć egzemplarz świeżo wydanej książki. Warto także przynieść swoje „Treny” z domu, a na miejscu ostemplujemy je okolicznościową pieczątką. Pieczątkę na to wydarzenie wydaje Prezydent RP.
Organizatorzy wydarzenia: Białostocki Ośrodek Kultury/Centrum im. Ludwika Zamenhofa oraz Białostockie Towarzystwo Esperantystów przy współpracy z Książnicą Podlaską Filia nr 14 Esperanto Libraro.

KREATYWNA PRZESTRZEŃ DLA DZIECI
SALA GIER I ZABAW (godz. 10:00-16:00)
Sala Gier i Zabaw to przestrzeń kreatywnej, twórczej zabawy dla dzieci i dorosłych. Kolekcja wyjątkowych gier i zabawek służy temu, by dziecko ćwiczyło logiczne myślenie, rozwijało zdolności manualne, refleks i pamięć. Do dyspozycji odbiorców są interesujące zabawki kreatywne, m.in.: teatrzyk z ręcznie uszytymi lalkami, podłoga z równią pochyłą i krzywe zwierciadła; zestawy do ćwiczeń zmysłów i intelektu, np.: tablice manipulacyjne, memory w rozmiarze XXL, kostki naciskowo-pamięciowe, kule edukacyjne; czy zabawki do treningu koordynacji ruchowej: dysk do balansowania, dyski sensoryczne, bulik, tablica sprawnościowa. Ponadto: droga do układania oraz auta i znaki drogowe, tęcza z możliwością różnej jej konfiguracji, instrumenty muzyczne, także drewniane zabawki ludowe i inne!