W ramach festiwalu Wschód Kultury/Inny Wymiar zapraszamy na Inny Wymiar Filmu i plenerowy pokaz z prelekcją Sebastiana Smolińskiego z okazji 70. rocznicy przyznania Oscara Borisowi Kaufmanowi!

Na nabrzeżach / On the Waterfront, reż. Elia Kazan

11 lipca 2025, godz. 22:00
Plac przed Teatrem Dramatycznym, ul. Elektryczna 12
wstęp wolny

W 1955 roku, urodzony w Białymstoku Boris Kaufman, otrzymał Oscara za najlepsze zdjęcia do filmu „Na nabrzeżach” w reż. Elii Kazana. 70 lat później spotkamy się na nabrzeżach rzeki Białej, które genialny operator zapewne niegdyś przemierzał, by obejrzeć jeden z najgłośniejszych filmów lat 50. XX wieku!

 

Na nabrzeżach / On the Waterfront
USA 1954, 108’
reż. Elia Kazan
obsada: Marlon Brando, Karl Malden, Lee J. Cobb, Rod Steiger, Pat Henning, Leif Erickson

Powiązany z mafią szef związków Johnny Friendly rządzi żelazną ręką dokami Nowego Jorku. Policja zdaje sobie sprawę z jego współudziału w kilku morderstwach, ale nic z tym nie robi. Były bokser Terry Malloy dzięki swemu bratu, skorumpowanemu prawnikowi, dostaje pracę w komórce Związku Dokerów. Jest świadomy licznych nieprawidłowości, ale milczy. Do czasu, gdy poznaje Edie, siostrę zamordowanego dokera, który buntował się przeciwko związkowym przywódcom. Terry dowiaduje się prawdy od ojca Barry’ego, kapelana dokerów, który obciąża go współodpowiedzialnością za tę zbrodnię. Kiedy ludzie Friendly’ego napadają na księdza Barry’ego, Terry zgadza się zeznawać przed Portową Komisją Dochodzeniową. Dotkliwie pobity przez ludzi szefa związków nie zamierza wycofać zeznań, co okazuje się impulsem do działania dla zdezorientowanych machinacjami Związków Dokerów robotników portowych.

Film „Na nabrzeżach” uważany jest za czołowe, jeśli nie najważniejsze, dzieło z nurtu związkowego w kinie amerykańskim. Zrealizowane na podstawie cyklu artykułów prasowych poświęconych korupcji w nowojorskich dokach dzieło stało się dla Elii Kazana okazją do ukazania zagadnienia w formule niemal paradokumentalnej. Przede wszystkim jednak film odebrano jako metaforę działalności głośnej Komisji ds. Działalności Antyamerykańskiej senatora McCarthy’ego, a zwłaszcza stających przed nią informatorów, wywodzących się także z Hollywood, i wskazujących swoich kolegów jako działaczy komunistycznych (Kazan, co wyszło na jaw kilkadziesiąt lat później, był jednym z takich informatorów). Osobną wartością filmu jest sugestywne aktorstwo, zwłaszcza Marlona Brando, a także muzyka Leonarda Bernsteina (jego jedyna kompozycja powstała z myślą wyłącznie o filmie), zapowiadająca musical „West Side Story”, rozgrywający się w podobnym środowisku. „Na nabrzeżach” jest laureatem ośmiu Oscarów, w tym za film roku, reżyserię, scenariusz, zdjęcia i aktorskie kreacje Evy Marii Saint i Marlona Brando. Zdobył także trzy Złote Globy.
(źródło: www.sfp.org.pl)

Boris Kaufman (1897-1980)
Urodził się w Białymstoku, w żydowskiej rodzinie Abla Kaufmana, księgarza, i Fajgi, z domu Halpern. W czasie I wojny światowej wyjechał z rodziną w głąb Rosji. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, wrócił z rodzicami do Białegostoku. Jego bracia: Denis (znany jako Dziga Wiertow) i Michaił zostali w ZSRR, gdzie zdobyli pozycję czołowych twórców filmów awangardowych i propagandowych. Dziga uznawany jest za jednego z najwybitniejszych dokumentalistów w dziejach kina, a Michaił za genialnego operatora, wyróżniającego się innowacyjnymi technikami fotograficznymi. Po wyjeździe z Polski do Francji Boris ukończył studia na Sorbonie i zajął się kinematografią. Współpracował m.in. z Jeanem Vigo i Dmitrijem Krisanoffem. Po wybuchu II wojny światowej wstąpił do armii francuskiej, a po kapitulacji Francji wyemigrował do Kanady. Razem z Johnem Griersonem pracował tam dla National Film Board of Canada. W 1942 roku przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, gdzie realizował filmy krótkometrażowe i dokumentalne. Pracę w Hollywood rozpoczął od współpracy z Elią Kazanem. Za zdjęcia do jego filmu „Na nabrzeżach” („On the Waterfront”) w 1955 roku zdobył Oscara, a rok później – Złoty Glob. Film zdobył łącznie osiem statuetek. Kolejnym owocem współpracy obu twórców był film „Laleczka” („Baby Doll”) i kolejna nominacja do Oscara dla Kaufmana w 1957 roku. Kaufman pracował również z Sidneyem Lumetem – jest autorem zdjęć do głośnego filmu „Dwunastu gniewnych ludzi” („12 Angry Men”) i „Lombardzista” („The Pawnbroker”). Jego filmografia zamknęła się imponującą liczbą 71 dzieł, a wszyscy urodzeni w Białymstoku bracia Kaufmanowie zapisali się w historii kina złotymi zgłoskami!

 

Sebastian Smoliński – krytyk filmowy, amerykanista, popularyzator historii kina. Założyciel firmy Past Perfect zajmującej się dystrybucją klasyki filmowej. Współtwórca Timeless Film Festival Warsaw. Prowadzi rozmowy o starym kinie w Programie 2 Polskiego Radia oraz, wraz z Dianą Dąbrowską, podcast Rekonstrukcja cyfrowa TVP. Wraz z Michałem Oleszczykiem nagrywa anglojęzyczny podcast “Foreign Correspondents: Deeper into Hitchcock”.